Câu chuyện bắt đầu vào năm 1949, ở Los Angeles, Kevin Yamagata là tác giả bộ comic bán chạy “Billy Bat” mà nhân vật chính là con dơi Billy. Tình cờ biết được nhân vật dơi này của mình xuất hiện ở tạp chí Jump Nhật và nghi ngờ mình đã lấy cắp nhân vật của người khác mà anh đã đến Tokyo để tìm hiểu mọi việc. Hành trình bắt đầu cũng là lúc anh nhận ra không chỉ riêng mình đi tìm con dơi bí ẩn ấy.

1. Lý do kén người đọc

Thật ra mình khá ngạc nhiên khi thấy có nhiều bình luận nói rằng Billy Bat là một bộ đi xuống của Naoki Urasawa, rằng làm độc giả thất vọng blah blah… Vì khi bắt đầu bước vào thế giới của nó, mình đánh hơi được một cái bối cảnh bự chà bá, không chỉ rộng về không gian, nhảy xuyên thời gian mà nhân vật còn tỉnh rụi từ trong truyện bước ra ngoài. Theo kinh nghiệm đọc của mình thì nếu tác giả đã xây được bối cảnh lớn đến như vậy, chịu chơi như vậy, thì hiếm khi truyện gây thất vọng lắm. Nhưng nghĩ lại, có lẽ vì trình tự đọc truyện của Naoki-sensei của mình khá “đúng”: đi theo thứ tự lớn dần của bối cảnh (Monster -> 20th Century Boys -> Billy Bat), do đó mà dần quen và không bị ngợp.

Cho nên mình nghĩ, lý do thứ nhất mà bộ này kén người đọc là “mệt mỏi” vì sự rộng của bối cảnh, khi mà cứ đang “lên cao trào”, chuẩn bị chạm đến bí ẩn thì người đọc lại bị ném qua một mốc thời gian khác, đến nỗi mà có lúc mình đã tưởng nhóm dịch up nhầm truyện khác (cái chap ông ninja mang cuộn giấy chạy đi).

Lý do thứ hai có lẽ là sự “nam tính” của nó, tức là phù hợp với nam giới nhiều hơn, bởi nó khô khan: không chỉ vì ôm vào mình đầy những yếu tố lịch sử thế giới, chính trị, chiến tranh, tôn giáo, môi trường, du hành thời gian, … mà còn vì nó không có một nhân vật phản diện chính thu hút. Tại sao không à? Mình không nghĩ là do tác giả xuống tay (thật đấy, đã tạo ra được phản diện thứ hai – Friend – thú vị không kém phản diện thứ nhất – Johan – thì hẳn sẽ tạo ra được nhiều phản diện khác), chỉ là vì cái bối cảnh của bộ truyện đòi hỏi như vậy. Billy Bat là một bộ thực tế (mặc dù có yếu tố siêu nhiên): gắn với những sự kiện có thật (ám sát tổng thống Kennedy, khủng bố 11/9, con người đi lên mặt trăng, mâu thuẫn màu da, chiến tranh thế giới, ô nhiễm môi trường, nỗi lo cạn kiệt tài nguyên …), dàn cameo là những con người nổi tiếng thật ngoài đời như Einstein và Hitler, các yếu tố văn hóa đại chúng qua từng thời đại, và chứa đựng những sự thật cay đắng như con người dẫu có tài năng thì rồi cũng sẽ già đi, những thành phần ăn cắp, đạo nhái thì dù có khôn khéo đến đâu vẫn không có cái khí chất công lý trong tác phẩm, còn những người làm nghệ thuật đúng nghĩa sẽ không giàu được (còn bị gọi là người điên), thế giới sẽ đi đến hồi kết và con người không thể quay lại để sửa chữa quá khứ, con người là yếu đuối, cần có thần linh dẫn đường… Cái ý tưởng “có một phản diện trung tâm chất ngầu” không phù hợp với tính thực tế của bộ này, mình nghĩ vậy.

SPOIL: Kevin Yamagata là chính diện chưa hết truyện mà đã già nhận không ra rồi, thử hình dung phản diện cũng già khụ già khị thì còn gì hấp dẫn nữa hả trời :))) À cũng đừng nhắc mình quên Timmy và Chuck Culkin giả rồi sao, hai người này đúng là phản diện nhưng chắc không có fan đâu nên thôi :))

Nó kén người đọc còn vì một lý do nữa, nghe khá tiêu cực nhưng, là vì chủ đề của truyện hướng đến rất cao cả và tốt đẹp, kiểu như hòa bình, tình người, kiểu như điểm đến của nghệ thuật đích thực, hay nói tóm gọn là chân thiện mỹ, mà cái này dường như lại không nhiều người muốn đọc.

2. Nhiều hơn một bộ manga

(Note: Dưới đây có SPOIL cực mạnh)

Billy bat là một bộ truyện phá cách và vô cùng sáng tạo. Nó bẻ gãy nguyên tắc về không gian khi mà ngay từ đầu đã xây dựng một “truyện lồng trong truyện”, sau đó cho nhân vật bước ra từ trang truyện (cảnh Kevin Yamagata vẽ Billy để kí tặng cho cô gái và Billy nhảy ra khỏi trang giấy chào cô ta thực sự đỉnh), lấy truyện trong truyện làm tiên tri và cuối cùng khép lại vẫn là truyện trong truyện, tựa như một vòng tròn mà đọc xong rồi chúng ta vẫn cảm thấy nó còn đang tiếp diễn. Diễn biến chính của truyện cũng được xây dựng theo vòng tròn như vậy: Zofuu bị Henry truy sát -> Zofuu nói rằng sẽ bảo sư phụ mình ở trong quá khứ giết cha mẹ của Henry để không sinh ra Henry -> nhưng cuối cùng sư phụ của Zofuu lại nhận lời mẹ của Henry vẽ manga để từ quá khứ cảm hóa Henry (đây là một màn bẻ gãy thời gian đỉnh cao) -> Zofuu lại là sư phụ của Kevin Yamagata -> sau này Henry đi bảo vệ Kevin Goodman vốn là môn đồ của Kevin Yamagata. Bên phản diện cũng vậy: đời cha là Chuck Culkin giả ăn cắp Billy Bat của Kevin Yamagata -> nhờ Chuck Culkin thật mà bản quyền tác giả trở về tay Kevin Goodman -> sau đó Timmy là con trai của Chuck fake lại mang hình ảnh Billy Bat fake vui vẻ dễ thương quay về. Có hai cái parallel hết sức thú vị ở phần này: Kevin Yamagata vẽ với trợ lý Chuck Culkin -> Chuck Culkin ăn cắp Billy Bat; Kevin Goodman cùng vẽ Billy Bat lên tường với Timmy -> Timmy cũng ăn cắp Billy Bat. Hay cuộc đời của Timmy cũng là một vòng tròn: sinh ra trong tình yêu ở ngọn đồi Hollywood ngàn sao hoa lệ nơi cha mẹ cậu hẹn hò rồi sau này chính cậu quay lại ngọn đồi ấy để tận tay đập rớt từng chữ Hollywood. Không cần phải diễn tả tâm lý gì nhiều, chỉ với hành động đó thôi cũng đủ để khẳng định: những kẻ đạo nhái ăn cắp không bao giờ thắng được hàng thật, dẫu họ có kiếm được bao nhiêu tiền và bành trướng sự nổi tiếng lớn đến đâu chăng nữa, những gì còn lại trong họ chỉ là một tâm hồn mục ruỗng chết dần đi qua từng ngày.

Billy Bat dường như là món quà dành cho những người đang sáng tạo nghệ thuật, dẫu vô danh hay nổi tiếng. Nó chứa đựng thông điệp có thẳng thắn như “không được ăn cắp tác phẩm của người khác”, hay “cứ vẽ đi” qua lời các nhân vật và cũng có nhiều ngầm ẩn. Cái ngầm ẩn chắc có lẽ chỉ những người dấn thân vào con đường vẽ manga nói riêng và sáng tác ra một cái gì đó original nói chung mới thấm thía hết được: đó là niềm hân hoan mỗi khi nghĩ ra ý tưởng mới, sự hăng say làm việc quên cả ăn uống, nói chuyện một mình với nhân vật, đôi khi viết ra một cái gì đó “tiên tri”, được gặp fan cứng hay thậm chí gặp được nhân vật của mình ngoài đời thực, hoặc vật vã trong những cơn writer’s block, không được sáng tác nữa thì mất đi ý nghĩa cuộc sống, vứt bỏ đam mê vì cơm áo gạo tiền, tức giận vì bị ăn cắp tác phẩm, hay là vì hư vinh mà ăn cắp tác phẩm của người khác, nỗi đau bị đốt tác phẩm ngay trước mặt hoặc thậm chí trả giá bằng cả mạng sống vì chạm đến những đề tài tối kỵ… Nhưng sau cùng cái thông điệp của Billy Bat dành cho những người sáng tạo nghệ thuật là: có “trái tim công lý” (heart of justice), tìm kiếm đường đến hy vọng và trao niềm hy vọng đó cho độc giả của mình. Thông điệp này được truyền tải hết sức khéo léo và nghệ thuật không chỉ bằng “truyện lồng trong truyện” mà còn qua nhân vật Henry. Henry tuy là sát thủ chuyên giết những kẻ sáng tác Billy Bat ngoài Chuck Culkin, nhưng cũng vì thế mà có thể cảm thụ được khí chất “trái tim công lý” trong truyện của những người vẽ Billy Bat đích thực, điều mà đến cả người chuyên vẽ Billy Bat từ nhỏ là Kevin Goodman cũng không nhận thức được. Có lẽ vì “người thẩm định” manga cần cái đầu lạnh như Henry chăng? (Lạnh đến độ mà biết người ta có tài và tốt đẹp vẫn giết không tha). Việc Henry “cải tà quy chính”, từ một kẻ chuyên giết chóc (tiện thể, mình thấy cái truyện của sư phụ của Zofuu vẽ về Henry hồi nhỏ rất dark, dark comedy ấy, là một phong cách riêng rất khác so với Zofuu và Yamagata) được cảm hóa mà trở thành người chăm sóc, bảo vệ người khác, và thậm chí là nhìn vào tác phẩm liền phân biệt được ra đâu là hàng thật đâu là hàng giả. Nếu có nhân vật nào mình thích trong bộ này thì đó là Henry.

3. Nét vẽ

Phần này (lại) dành cho những bạn am hiểu vì mình không rành vẽ vời. Mình chỉ nói một chút về biểu cảm khuôn mặt của nhân vật. Trên M-A confession có một cái cfs rất hay hỏi là “theo bạn bộ nào có biểu cảm nhân vật đỉnh cao”, mình lập tức nhớ đến Monster của Naoki (ánh mắt của Johan). Ở Billy bat cũng vậy, không hề đi xuống: ngay từ khi nhìn thấy nụ cười của Timmy mình đã nghĩ có gì đó sai sai rồi, và hẳn là không chỉ riêng mình nghĩ thế. Timmy hồi nhỏ, nụ cười ấy, giống y xì Friend (Fukubei) của “20th century boys”, nhìn kiểu gì cũng thấy bệnh hoạn dã man. Đến khi Henry nói với Goodman và Chuck về cái “heart of justice” nữa thì chắc kèo Timmy là hàng fake, đến chap sau có Chuck Culkin nằm lẩm bẩm thì độc giả hẳn cũng đoán được Timmy sẽ thay cha mình gieo rắc nỗi buồn khổ khắp thế giới để rồi mang niềm vui giả tạo đó quay lại bằng Billy Bat hàng fake.

4. Vài suy nghĩ về con dơi

Có một gợi ý về sự fake của Timmy nữa là khi cậu ta nói về con dơi, khi mà Goodman bảo rằng, đại loại, “Con dơi cứ hay nói mấy điều nhảm nhí không cần thiết”, Timmy nghiêm túc đáp lại rằng: “Con dơi không bao giờ nói những điều nhảm nhí.” Ai thích con dơi hẳn sẽ nhận ra, con dơi tuy là một vị thần nhưng khá cà rỡn, hay nói mấy câu điên khùng bên lề làm cho người ta điên máu, xuất hiện bất ngờ rồi biến đi một cách cục súc, hay cười một điệu cười hơi ngạo mạn, trêu ngươi. Mình thích con dơi như thế, chân thật, sống động nhưng nhiều khi làm người ta xúc động không kém. Có một cái reference tôn giáo khá thú vị: con dơi tuy có đến ba con thường xuyên cãi nhau nhưng là một bản thể, reference với Ki-tô giáo: Thiên Chúa tuy có ba ngôi nhưng là một. Nữa là: một con ở ngay trong tim của mangaka (ngôi Con), một con xuất hiện giúp đỡ khi nhân vật chính gặp khó khăn (ngôi Thánh Thần) và một con ở trên mặt trăng luôn quan sát dân chúng bên dưới (giống như ngôi Cha). Khá là hay khi xây dựng một nhân vật “dơi” thần thánh.

Kết lại, Billy Bat là một bộ mang đến cho mình trải nghiệm rất khác, khác hoàn toàn so với những manga trước đó. Nó khó hiểu, rộng, sâu hơn, phức tạp hơn và cá nhân mình vẫn chưa hiểu hết, nhưng cũng rất gần gũi và lôi cuốn với những sự kiện thực tế và yếu tố trinh thám, bí ẩn. Và giống như nhân vật cuối truyện mang theo cuốn Billy Bat của Kevin Goodman đi vào trong chiến tranh, một ngày nào đó khi hy vọng bị bào mòn, mong rằng độc giả sẽ đọc lại bộ truyện để có sức mạnh bước về phía trước. 

<copy từ FB Nơi cất giữ ảo ảnh của Cat>